Niepokój u kotów, podobnie jak u ludzi, może mieć różne przyczyny. Czynniki wywołujące stres są wszechobecne w życiu naszych kotów. W tym artykule zgłębimy temat emocji kotów, aby lepiej zrozumieć, co może wywoływać u ich niepokój i jak uspokoić kota. Przyjrzymy się, jak rozpoznać objawy stresu i jakie kroki podjąć, aby nasz kot czuł się bezpieczniej. To nie tylko kwestia ich dobrego samopoczucia, ale również naszego wspólnego, szczęśliwego współżycia.
Przyczyny stresu u kotów
Hormony stresu są zwierzętom potrzebne, choćby po to, by właściwe zareagować na zagrożenie. Umożliwiają one kotu szeroko pojętą sprawność umysłową zapewniającą przetrwanie. Pewna dawka stresu może być zatem pożyteczną, adaptacyjną reakcją. Niestety bywa tak, że hormonów tych jest za dużo. W takiej sytuacji zwierzę staje się poddenerwowane, wystraszone lub rozzłoszczone, a nawet sparaliżowane strachem. Koty stresują podobne sytuacje co ludzi, czyli są to sytuacje, nad którymi nie są w stanie zapanować. Przyczyną stresu u kotów może być: ból, agresja, głód, zaczepki innych kotów/zwierząt, brak poczucia bezpieczeństwa, niemożność załatwienia potrzeb fizjologicznych, zmiana otoczenia, jazda samochodem, nagły hałas, wizyta u weterynarza, groźby opiekuna, samotne pozostawanie w domu, śmierć współtowarzysza, ale także podniecenie, obcy zapach czy szaleńcza zabawa.
U zwierząt, w tym także kotów, strach wywołuje jedną z czterech reakcji:
- Walkę
- Ucieczkę
- Paraliż
- Uległość
Zazwyczaj koty nie są uległe i najpewniej wybiorą walkę lub ucieczkę. Kot podejmie błyskawiczną decyzję, która ma zapewnić mu przetrwanie. Jeśli kot ma taką możliwość, wybiera ucieczkę. Dopiero gdy kot czuje się osaczony, nie jest w stanie zlokalizować drogi ucieczki, a jego poziom pobudzenia sięga maksimum, decyduje się walczyć. Niestety, taka postawa może stanowić poważne konsekwencje dla właściciela, domowników, weterynarza, innych zwierząt domowych, a nawet samego kota.
Rozpoznawanie sygnałów stresu
Jak uspokoić kota? Na początek musisz zobaczyć, że on tego uspokojenia potrzebuje! Obserwacja i znajomość mowy ciała kota, może ułatwić nam szybkie rozpoznanie sygnałów stresu kota i odpowiednią na nie reakcję, wyciągając kota z nieprzyjemnej sytuacji. Zestresowany kot pokazuje swój stan emocjonalny na rozmaite sposoby i z wyprzedzeniem będzie te sygnały wysyłał. Sygnały uspokajające nasilają się wraz z rosnącym stresem. Jeśli nie przynoszą one pożądanego rezultatu, kot użyje sygnałów dystansujących, tj. będzie uciekał lub będzie się bronił, walcząc. Opiekun nie powinien doprowadzać do sytuacji, by kot zmuszony był do obrony.
Jak rozpoznać przestraszonego kota? Bojaźliwy kot może przewrócić się na grzbiet, odwracając głowę w kierunku twarzy agresora, ze wszystkimi czterema łapami gotowymi do obrony. Obserwując takie zachowanie może się wydawać, że to uległa postawa, która ma na celu zniechęcić napastnika do ataku. Koty nie mają konkretnej sygnalizacji świadczącej o dominacji lub podporządkowaniu. Koty swoją pozycję społeczną komunikują przez połączenie ofensywnych i defensywnych zachowań agresywnych, unikanie, bezruch i uległość. Kot leżący na grzbiecie jest zdecydowanie groźnym przeciwnikiem. Jego pozornie uległa postawa jest po prostu próbą powstrzymania, opóźnienia ataku. Kot ma do dyspozycji ostre jak nóż zęby i cztery łapy zaopatrzone w pazury. Przednimi kończynami może chwycić agresora w pobliżu pyska, podczas gdy tylne kończyny rozerwą jego brzuch. Podobieństwo dostrzec można podczas zabawy kota zabawką, gdzie kot, kołysząc się na grzbiecie, jednocześnie intensywnie łopocze nogami w zabawkę.
Symptomy stresu u kota to:
- Wpatrywanie się
- Machanie ogonem, biczowanie, stroszenie sierści
- Uszy spłaszczone lub obrócone na zewnątrz
- Sztywnienie ciała
- Poruszanie się sztywnym, napiętym krokiem z nisko opuszczonym ogonem
- Rozszerzone źrenice
- Przygarbiona głowa
- Lizanie pyszczka
- Wokalizacja tj. syczenie, warczenie, wycie
Oznakami nadciągającej agresji wywołanej przez strach u kota jest:
- Przyczajenie, szczególnie z wycofaniem się pod ścianę
- Uszy do tyłu, łapy podwinięte pod siebie, ciało przygarbione w taki sposób, aby było mniejsze lub uszy spłaszczone, grzbiet wygięty, przekrzywianie głowy
- Tylne łapy zmierzające gdzieś indziej niż na wprost, wyczekujące ucieczki
- Rozszerzone źrenice (klasyczna reakcja na panikę) i zwężone oczy
- Wibrysy spłaszczone na policzkach
- Uszy spłaszczone i rozstawione po bokach (jak skrzydła samolotu) lub obrócone do tyłu
- Syczenie i warczenie
- Stroszenie sierści na grzbiecie i ogonie
- Unikanie kontaktu wzrokowego
- Ślinienie się (język szybko liże)
- Nagłe wypróżnianie lub oddawanie moczu
Metody uspokajania kota
Kot, który często się denerwuje, u którego utrzymuje się wysoki poziom napięcia, często cierpi na dolegliwości fizyczne ze strony układu pokarmowego czy układu krążenia. Bywa, że kot przekierowuje swój stres na opiekunów i innych domowników, czy to ludzkich, czy zwierzęcych. Im częściej kot doznaje stresu, tym częściej będzie uruchamiał mechanizmy obronne, w tym wzmożoną agresję, która potęguje uczucie strachu.
Jak uspokoić kota? Warto nie tylko zlikwidować niepożądane objawy, ale znaleźć przyczyny takiego, a nie innego zachowania kota. Spójrzmy na siebie krytycznie, na warunki jakie stwarzamy kotu, a dowiemy się, gdzie tkwi problem. Zawsze warto też zasięgnąć rady behawiorysty, gdyż samemu trudno jest wytknąć sobie błędy.
Znaczenie bezpiecznej przestrzeni
Choć nie istnieje jedna recepta na uspokojenie kota, gdyż zależy to od przyczyny, to pozytywne efekty można osiągnąć dzięki zapewnieniu kotu właściwych warunków życia, zwłaszcza jeśli ma dzielić przestrzeń z innymi zwierzętami. Zadbaj o przestrzeń dla każdego zwierzęcia: atrakcyjne miejsce do wypoczynku na wysokości, czystą i prawidłowo ulokowana kuwetę (ile kotów = tyle kuwet, a najlepiej o jedną kuwetę więcej niż jest kotów). Zadbaj o spokojne miejsce do jedzenia i picia. Daj też kotu czas na samodzielne poznanie terenu, zanim zapozna zwierzęcych rezydentów. Poznaj ze sobą zwierzęta stopniowo najpierw poprzez zapach i izolację, a później kontrolowane wizualne zapoznanie. Jeśli dokacasz istniejące stadko, to nigdy nie odbieraj kocięcia przedwcześnie. Zbyt młody wiek i brak socjalizacji przy matce są przyczyną tego, że młode są bardziej pobudliwe i wolniej się uspokajają.
Zabawa jako metoda redukcji stresu
Interakcje i zabawy z kotem są równie ważną metodą redukcji stresu, co zapewnieniu kotu bezpiecznej przestrzeni do życia i odpoczynku. To właśnie dzięki zabawie opiekun może zbudować więź z kotem, a ona jest fundamentem redukcji stresu. Zabawy z kotem nie mogą być przesadnie intensywne. Nie należy też stawiać wobec zwierzęcia wygórowanych wymagań treningowych czy stosować monotonnych zadań i wymagać perfekcji na jednym treningu. Zarówno zbyt mało ruchu, jak i zbyt dużo aktywności może stresować kota. Gniew i krzyk podczas zabawy sprawi, że kot się zniechęci, a to, co miało być przyjemnością będzie mu się kojarzyć wyłącznie negatywnie. Zaniechaj surowych metod wychowawczych.
Lepiej urozmaicaj codzienną rutynę nową zabawką, którą możecie bawić się razem. Zawsze dbaj też o zachowanie równowagi między dawkowaniem wysiłku a odpoczynkiem. W przypadku dwóch kotów, między którymi zauważysz napięcie, zawsze przekieruj zachowanie agresywnego kota na zabawę. Jeśli zrobisz to za późno, czyli po ataku, utrwalisz negatywne zachowanie, nagradzając je zabawą.
Feromony – naturalne środki uspokajające
Zawsze lepiej wybrać naturalne metody uspokajania kota niż korzystać z leków uspokajających zapisanych przez weterynarza. Koty posiadają gruczoły łojowe wytwarzające wydzielinę, wraz z którą uwalniane są feromony. Ich ujścia znajdują się na pyszczku, bokach, opuszkach łap, w kanałach słuchowych, w okolicach odbytu, a także na ogonie i u jego nasady. Koty lubią ocierać się tymi częściami ciała i lubią, gdy się je masuje (już samo głaskanie pyszczka sprawia, że się uspokajają). Na pyszczku gruczoły znajdują się w okolicy policzków, warg, brody, czoła i wibrysów. W wydzielinie policzkowej są feromony o znaczeniu seksualnym, służące do organizacji przestrzeni oraz znakowania innych osobników. Koty pocierają pyszczkiem o meble i inne przedmioty czy nasze nogi, kiedy czują się bezpiecznie i dobrze.
Aby uspokoić kota, warto zatem zaaplikować w jego otoczeniu feromony policzkowe dostępne w sklepach zoologicznych w spreju lub dyfuzorze. Nigdy jednak nie spryskuj nimi kota i nie umieszczaj źródła feromonów w pobliżu misek z jedzeniem/wodą ani przy kuwecie. Spryskaj nim powierzchnie na wysokości nosa kota, około dwudziestu centymetrów od podłogi, w tym drzwi, obszar w ich pobliżu i kilka innych miejsc, z którymi kot będzie miał kontakt.
Bibliografia
Nagelschneider, Zaklinaczka kotów, wyd. Iluminatio, Białystok 2015.
Przeczytaj również:
