Kleszcze w ujęciu biologicznym są skwalifikowane jako pajęczaki. Czyli podobnie jak pająki mają osiem odnóży, ale w przeciwieństwie do pająków, są pasożytami. Dlatego do przeżycia, kleszcze muszą polegać na innych organizmach i podobnie jak komary żywią się krwią. Najliczniej występują w lasach i na łąkach, chociaż coraz częściej można je spotkać również w miastach – na trawnikach i w parkach. Kleszcz u psa jest szczególnie niebezpieczny, ponieważ może być nosicielem groźnych dla psiego życia chorób. Dlatego tak ważna jest profilaktyka przed kleszczami, ale także odpowiednie postępowanie, gdy już kleszcza zauważymy.
Przyjmuje się, że kleszcze są aktywne w temperaturze powyżej 7 stopni Celsjusza. W Polsce teoretycznie główny sezon kleszczowy występuje od wiosny do jesieni. Niestety w praktyce, kiedy zimy są łagodniejsze, kleszcze możemy spotkać również w styczniu czy grudniu, a więc trzeba być przygotowanym na kontakt z kleszczem przez cały rok.
Kleszcz u psa – jak go rozpoznać?
Istnieje kilkadziesiąt gatunków kleszczy, z czego aż 19 żyje na stałe w naszym klimacie. Do najczęściej spotykanych należą: kleszcz pospolity, kleszcz łąkowy i kleszcz psi. Kleszcze mogą przetrwać bardzo długi okres bez pożywienia. Czekają spokojnie na swoją ofiarę uczepione spodniej części liści, paproci czy traw. Kiedy ofiara znajduje się w pobliżu, przyczepiają się do niej przy pomocy odnóży i kolców znajdujących się dookoła aparatu gębowego. Następnie nacinają otwór w naskórku, umieszczają w nim żądło (hypostom) i zakotwiczają się na stałe. Niektóre gatunki kleszczy dodatkowo wytwarzają specjalny klej, dzięki któremu ściśle przylegają do żywiciela. Ślina kleszcza zawiera środek znieczulający, dlatego ukąszenie jest dla nas i dla psów niewyczuwalne.
Kleszcze najchętniej szukają na ciele swojej ofiary miejsca ciepłego i miękkiego, dlatego najczęściej można spotkać je w okolicach pachwin, przestrzeni międzypalcowych, uszu etc., ale tak naprawdę kleszcz może umiejscowić się w dowolnym miejscu na ciele. Kiedy już zaatakują, czasami trudno je zauważyć w gęstym futrze naszego pupila. Dlatego po każdym spacerze trzeba szczotkować lub bardzo dokładnie przeglądać okrywę włosową psa, by sprawdzić czy przypadkiem w skórę nie wczepił się pasażer na gapę. Wbity kleszcz może w dotyku przypominać małą grudkę lub coś w rodzaju krosty. Należy również pamiętać o odpowiedniej profilaktyce, by skutecznie zapobiegać tym niepożądanym gościom.
Jak usunąć kleszcza u psa?
Stało się – pies ma kleszcza. W przypadku znalezienia kleszcza u psa, należy go jak najszybciej usunąć. Jak wyciągnąć kleszcza u psa? Pamiętaj by pod żadnym pozorem go nie wyrywać, nie wyciskać, nie rozgniatać palcami ani nie polewać alkoholem. Najlepiej wyposażyć się w specjalne kleszczołapki (lub ewentualnie pęsetę), które można kupić w większości sklepów zoologicznych czy aptekach. Należy przyrządem uchwycić ciało pasożyta tuż przy skórze i delikatnym, ale zdecydowanym ruchem wykręcić intruza. Kiedy już uporasz się z pasożytem, zdezynfekuj miejsce ukąszenia. Po pozbyciu się pasożyta, stale obserwuj swojego psa, żeby w porę zauważyć objawy ewentualnych chorób pokleszczowych. Jeśli zdarzy Ci się urwany kleszcz u psa, nie należy go tak zostawiać i najlepiej zgłosić się do lekarza weterynarii, by pomógł usunąć pozostałość kleszcza. Nawet niewielki kawałek pozostawiony w ciele zwierzaka może spowodować zakażenie chorobą od kleszcza. Warto też po całej procedurze nagrodzić psa za dzielną postawę jakimś smaczkiem. To ważne, by pies nie nabawił się urazu do czynności pielęgnacyjnych i weterynaryjnych, dlatego starajmy się budować w nim pozytywne skojarzenia.
Kleszcz u psa. Czy to groźne?
Niestety kleszcze mogą być nosicielami groźnych dla zdrowia, a nawet życia psa chorób. Kleszcze są żywicielami pośrednimi, co oznacza, że w ich ciałach mogą żyć zarazki takie jak bakterie, wirusy czy inne pasożyty. Kleszcz mógł zainfekować się tymi „mieszkańcami na gapę” od chorej ofiary, podczas jednego z wcześniejszych posiłków. Następnie podczas żerowania na kolejnym żywicielu, może uwolnić niestrawione wcześniej resztki krwi z jelit (wraz z drobnoustrojami) do rany psa. W ten sposób patogeny zmieniają gospodarza i może dojść do zarażenia naszego psiaka. Największe niebezpieczeństwo zarażania występuję po koło trzech godzinach. Dlatego kleszcza należy usunąć, jak tylko zauważysz go na skórze swojego psa. Im szybciej pasożyt zostanie usunięty, tym mniejsze jest ryzyko przeniesienia chorób.
Choroby przenoszone przez kleszcze
W naszym klimacie kleszcze mogą przenosić kilka chorób. Należy zaznaczyć, że wszystkie są niezwykle groźne dla psa, zatem im szybciej odwiedzimy lekarza weterynarii i zdiagnozujemy chorobę, tym większe szanse na powrót pupila do zdrowia. Kleszcz u psa może zwiastować naprawdę poważne kłopoty zdrowotne. Do chorób odkleszczowych, które mogą wystąpić u psów ugryzionych przez pasożyta, zalicza się przede wszystkim:
Babeszjoza
Jedna z najczęściej występujących i wyjątkowo groźnych chorób przenoszonych przez kleszcze zwana również piroplazmozą. Wywołują ją pierwotniaki z gatunku Babesia canis, które po wniknięciu do organizmu psa żyją we krwi i atakują czerwone krwinki powodując ich rozpad. Może to prowadzić do zapaści i w zaledwie kliku dni doprowadzić do śmierci zwierzęcia. Podczas jej przebiegu może dochodzić do uszkodzenia narządów takich jak: nerki, wątroba oraz trzustka. Babeszjoza wiąże się z wystąpieniem uogólnionej reakcji zapalnej oraz niewydolności wielonarządowej. Choroba diagnozowana jest na podstawie wywiadu, badania klinicznego oraz badań krwi. Zdjęcie mikroskopowe preparatu z krwi psa z babeszjozą pokazuje czerwone krwinki zajęte przez pierwotniaka.
Borelioza
Kolejną groźną chorobą, która występuje u psów jest borelioza. Za jej powstawanie odpowiadają bakterie Borrelia burgdoferi. Choroba może przebiegać w sposób utajony, długo nie dając żadnych objawów. Co więcej rumień po kleszczu u psa (charakterystyczny objaw pojawiający się u ludzi), jest bardzo trudny do zaobserwowania przez gęstą sierść. Dopiero po jakimś czasie może pojawić się kulawizna – najbardziej charakterystyczny objaw boreliozy. W grupie wysokiego ryzyka zachorowania na tego rodzaju zapalenie wielowarstwowe wymienia się szczególnie szczenięta. Warto wiedzieć, że możliwe jest zaszczepienie psa przeciwko tej chorobie.
Erlichioza
Równie groźna, chociaż mniej znana choroba bakteryjna, wywoływana przez Ehrilchia canis. Drobnoustroje zasiedlają komórki układu białokrwinkowego, blokując układ immunologiczny, który nie może ich zaatakować. Przebieg choroby może być ostry, przewlekły lub może przebiegać w sposób utajony (bez objawów). Charakterystyczne objawy to wybroczyny i wylewy krwotoczne na skórze i błonach śluzowych oraz krwotoki z nosa.
Anaplazmoza
Inną niebezpieczną chorobą jest anaplazmoza. W Polsce występuje głównie anaplazmoza granulocytarna, którą wywołuje Anaplasma phagocytophilum. Do objawów zaliczamy nagłą senność, gorączkę, brak apetytu, bladość błon śluzowych, powiększenie węzłów chłonnych oraz kulawizny na skutek zapalenia stawów. Diagnostyka tej choroby jest trudna, wymaga wykonania dodatkowych, specjalistycznych badań u lekarza weterynarii. Inną odmianą anaplazmozy jest cykliczna trombocytopenia psów wywołana przez Anaplasma platys, czyli riketsje które atakują płytki krwi. Ta choroba występuje częściej w Europie Zachodniej, znacznie rzadziej w Polsce. Wraz ze zmianami klimatu należy się jednak liczyć z tym, że będzie ona coraz powszechniejsza. Charakterystyczna dla tej choroby jest niska ilość płytek we krwi (trombocytów), co utrudnia gojenie się ran (powstają trudności z powstawaniem skrzepu po skaleczeniu). Podejrzewa się, że golden retriever i labrador retriever są rasami, które mogą wykazywać zwiększoną wrażliwość na zakażenie patogenem wywołującym anaplazmozę u psów.
Bartoneloza
Niebezpieczną chorobą przenoszoną przez kleszcze, ale również pchły i komary. Odpowiedzialne za nią są bakterie Bartonella spp., które atakują śródbłonek naczyń krwionośnych w różnych narządach. Stąd zatem duże zróżnicowanie w objawach bartonelozy. Zazwyczaj jednak choremu psu towarzyszy gorączka powyżej 40 stopni, apatia i nagłe chudnięcie. Ponadto mogą dochodzić trudności w oddychaniu, zaburzenia neurologiczne oraz arytmia, czyli nieprawidłowości w pracy serca. U psów często przebiega bezobjawowo.
Odkleszczowe zapalenie mózgu
Przyczyną odkleszczowego zapalenia mózgu są flawiwirusy. Często choroba nie daje żadnych objawów, dlatego jest trudna do rozpoznania. Jeśli już pojawią się jakieś objawy są to dolegliwości ze strony układu neurologicznego takie jak jadłowstręt, agresja, przeczulica i problemy z poruszaniem się. Leczenie wirusowego zapalenia mózgu jest skomplikowane, ponieważ nie istnieje lekarstwo skierowane przeciwko konkretnym wirusom.
Dirofilarioza
Choroba pasożytnicza, wywołana przez nicienie. U większości zarażonych psów przez lata może nie dawać żadnych objawów i ma charakter przewlekły. U psa może pojawić się kaszel, duszności czy nawet omdlenia po wysiłku. Wraz z rozwojem choroby dochodzi do niewydolności serca, obrzęku jamy brzusznej oraz braku łaknienia i odwodnienia. Jest to konsekwencja bytowania nicieni w tętnicach płucnych, a nawet w sercu.
Kleszcz u psa. Objawy chorób pokleszczowych
W ciągu kilku godzin po ugryzieniu mogą pojawić się objawy związane z naruszeniem ciągłości skóry przez kleszcza czy reakcją zapalną takie jak: miejscowe zaczerwienienie, zwiększenie ciepłoty skóry czy obrzęk w miejscu ugryzienia. Takie objawy zazwyczaj są niegroźne i przechodzą po kilku dniach. Jednak, jeśli mamy wątpliwości i czujemy się zaniepokojeni, warto by miejsce ugryzienia zobaczył lekarz. Może stwierdzi, że warto psu podać antybiotyk.
Powinniśmy być jednak czujni i obserwować naszego pupila. Jeżeli u naszego psa pojawią się niepokojące zmiany w zachowaniu: apatia, brak apetytu, gorączka, trudności z oddychaniem, osłabienie czy biegunka powinniśmy niezwłocznie udać się do lekarza weterynarii. Takie objawy mogą pojawić się nawet po kilku tygodniach lub miesiącach od ugryzienia przez kleszcza i mogą świadczyć o chorobie odkleszczowej. Pamiętajmy, że im szybciej zareagujemy, tym większa szansa na wyleczenie naszego czworonoga.
Rodzaj dolegliwości będzie zależał od rodzaju choroby odkleszczowej, jaka przenoszona była przez pasożyta oraz od stopnia zaawansowania choroby. Najczęstszym objawem chorób przenoszonych przez kleszcze jest wysoka gorączka. Pies jest wtedy apatyczny, nie ma apetytu, czasem może wymiotować. W przypadku babeszjozy charakterystyczne jest również ciemne zabarwienie moczu i zażółcenie błon śluzowych. Z kolei jeśli pojawiły się problemy z chodzeniem, opuchlizna stawów (nawet kilka tygodni po wyjęciu kleszcza) oraz nawracające gorączki, może to być objaw boreliozy.
Po zauważeniu niepokojących nas objawów u czworonoga należy udać się do lekarza weterynarii. Pierwsze oznaki chorób odkleszczowych bywają nietypowe, dlatego w wywiadzie należy zawsze wspomnieć o tym, że pies miał kleszcze. W czasie konsultacji nakieruje to lekarza weterynarii, który może zaproponować szybkie testy na choroby odkleszczowe lub wykonanie rozmazu krwi.
Co na kleszcze dla psa?
Kleszcze są tak powszechne w naszym środowisku, że ciężko uchronić pupila przed kontaktem z tymi pasożytami. Można jednak zminimalizować ryzyko ugryzienia stosując odpowiednie środki prewencyjne. Na rynku jest szereg środków profilaktycznych, które pomogą zminimalizować ryzyko ugryzienia, a co za tym idzie zapobiec chorobom odkleszczowym.
W tym celu warto skonsultować się z lekarzem weterynarii, który pomoże dobrać najodpowiedniejszy preparat. Do wyboru mamy środki w formie tabletek, obroży, sprayu czy spot on. Są również dostępne odstraszające z olejkami eterycznymi, ale warto mieć świadomość, że nie są one do końca skuteczne w zapobieganiu ugryzienia. Bardzo istotne jest regularne stosowanie preparatów, nie tylko w szczycie kleszczowego sezonu. Istotne jest również, aby używać ich zgodnie z instrukcją przedstawioną przez producenta na ulotce i ściśle według zaleceń lekarza weterynarii, pod którego opieką znajduje się nasz psi przyjaciel. Nie zwalnia to nas z obowiązku, sprawdzania sierści pupila pod kątem pasożytów.
Rodzaje produktów przeciwkleszczowych:
- Preparaty na skórę typu „spot on”, czyli tak zwane krople na kleszcze. Aplikujemy je bezpośrednio na skórę na karku psa. To ważne by dokładnie odsłonić sierść, ponieważ środek jest skuteczny dopiero gdy zostanie wylany na skórę. Przez kilka godzin po aplikacji preparatu nie możemy głaskać naszego pupila. Psiak nie powinien być również kąpany 2 dni przed i po zastosowaniu kropli. Długość działania preparatu spot on zależy od producenta, ale z reguły są to 1-3 miesiące.
- Coraz popularniejsze są tabletki na kleszcze. Wielu specjalistów wskazuje je jako najskuteczniejszy środek przeciw kleszczom. Co więcej tabletki te działają również na pchły, czy niektóre pasożyty wewnętrzne. Przy tabletkach nie ma również ograniczeń związanych z kąpielą czy dotykaniem.
- Obroże na kleszcze są również wygodnym rozwiązaniem, ze względu na długi okres skuteczności. Obroża chroni również przed pchłami.
- Dostępne są również spraye na kleszcze. Niestety trzeba ich używać przed każdym spacerem i nie są tak skuteczne jak powyższe środki, ponieważ nie docierają bezpośrednio na skórę. Spray na kleszcze sprawdzi się w przypadku psów, które z przyczyn zdrowotnych nie mogą przyjmować innych preparatów.
Uwaga! Pamiętaj, że preparaty chroniące psy przed pasożytami zewnętrznymi powinny być stosowane tylko i wyłącznie u psów. Jeśli chcesz zabezpieczyć swoje koty lub króliki przed kleszczami czy pchłami, musisz kupić preparaty przeznaczone dla tych konkretnych gatunków. Substancje zawarte w preparatach dla psów mogą być toksyczne dla innych zwierząt. Zastosowanie preparatu dla psa u kota może stanowić poważne zagrożenie dla jego zdrowia i życia.
Kleszcz u psa – podsumowanie
Kleszcze, wbrew pozorom, są nie tylko w lesie. Występują też na polanach i przyblokowych trawnikach w centrum miast. Trudno więc znaleźć takie miejsce do spacerów, które jest wolne od tych pajęczaków. Dlatego po każdym spacerze dokładnie sprawdzaj czy nie pojawił się kleszcz u psa. Obrzęk, miejscowe zaczerwienienie i wzrost ciepłoty skóry – to objawy miejscowe, które mogą świadczyć o obecności pasażera na gapę. Jeżeli jednak pies gorączkuje, jest apatyczny, zmienia się barwa moczu czy błon śluzowych, niezwłocznie zabierz psa do lekarza. Mogą to być objawy groźnych chorób pokleszczowych. Pamiętaj by zabezpieczyć swojego pupila odpowiednimi środkami by zminimalizować ryzyko ataku pasożyta. Jeśli zauważysz kleszcza – reaguj natychmiast. Jednak najważniejszą zasadą w walce z kleszczami jest profilaktyka. Pies, u którego stosowane są preparaty przeciw pasożytom zewnętrznym jest zdecydowanie bezpieczniejszy.
Przeczytaj również:
